معرفی انواع بارنامه حمل و نقل

بارنامه، سندی رسمی و قانونی است، که در تمامی مراحل حمل و نقل کالا همراه آن بوده و اطلاعات دقیقی از محموله، مبدا و مقصد، مشخصات فرستنده و گیرنده، شرایط حمل و تعهدات طرفین را در خود جای می‌دهد. این سند نه تنها به عنوان مدرکی برای اثبات مالکیت کالا، بلکه به عنوان ابزاری برای پیگیری و ردیابی محموله نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. بارنامه‌ها بر اساس نوع حمل و نقل، شرایط تجاری و مقررات بین‌المللی به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند. در این مقاله، به بررسی “انواع بارنامه” و ویژگی‌های هر یک خواهیم پرداخت.

بارنامه چیست و چرا اهمیت دارد؟

بارنامه، سندی است که در تجارت بین‌الملل به عنوان شناسنامه کالا شناخته می‌شود. این سند که به طور معمول با علامت اختصاری B/L نمایش داده می‌شود، حاوی اطلاعات دقیق و کاملی درباره محموله، از جمله نوع کالا، وزن، تعداد بسته‌ها، مبدا و مقصد حمل، شرایط حمل و نقل و سایر جزئیات مرتبط است.

اهمیت بارنامه در این است که به عنوان یک قرارداد قانونی بین فرستنده و شرکت حمل‌ونقل عمل می‌کند و حقوق و تعهدات طرفین را مشخص می‌نماید. همچنین، علاوه بر اثبات مالکیت کالا، به عنوان یک مدرک معتبر برای انجام امور گمرکی، بیمه‌ای و پیگیری محموله در طول مسیر حمل و نقل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عبارت بهتر، در صورت بروز خسارت به کالا، بارنامه مشخص می‌کند که کدام طرف مسئول جبران خسارت است.

 هرگونه اشتباه یا نقص در اطلاعات مندرج در بارنامه، می‌تواند منجر به مشکلات جدی در فرایند حمل و نقل شود. بنابراین، هم فرستنده و هم گیرنده باید دقت زیادی در بررسی و تایید اطلاعات بارنامه به خرج دهند.  

انواع بارنامه حمل و نقل

یکی از معیارهای اصلی در طبقه‌بندی انواع بارنامه داخلی و بارنامه بین المللی، قابلیت انتقال و معامله آن‌هاست. بر این اساس، بارنامه‌ها به دو دسته اصلی قابل معامله (Negotiable) و غیر قابل معامله (Non-Negotiable) تقسیم می‌شوند.

• بارنامه‌های قابل معامله: این نوع بارنامه‌ها همانند یک سند مالکیت عمل می‌کنند و دارنده آن‌ها در واقع مالک کالای مربوطه محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، این بارنامه‌ها قابل انتقال به شخص ثالث بوده و می‌توانند در معاملات تجاری مورد استفاده قرار گیرند.
• بارنامه‌های غیر قابل معامله: برخلاف نوع قبلی، این بارنامه‌ها قابل انتقال نبوده و مالک مشخصی دارند که نام وی در بارنامه قید شده است. این نوع بارنامه‌ها معمولاً برای حمل کالاهای خاص یا در شرایط خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علاوه بر این تقسیم‌بندی، انواع مختلف بارنامه‌ها را می‌توان بر اساس نوع حمل و نقل نیز دسته‌بندی کرد. همان‌طور که می‌دانیم، برای حمل هر نوع کالایی، روش حمل متناسب با آن انتخاب می‌شود و در نتیجه، برای هر روش حمل، نوع خاصی از بارنامه صادر می‌شود.

در ادامه، به بررسی رایج‌ترین انواع بارنامه‌ها که در حمل و نقل کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند، خواهیم پرداخت.

1. بارنامه دریایی

برای ارسال محموله خود به وسیله کشتی و رسیدن آن به مقصد مورد نظر، به سندی به نام “بارنامه دریایی” نیاز دارید. این سند، علاوه بر مشخصات کامل کالا، اطلاعات مهم دیگری از جمله نام کشتی حامل ، بندر بارگیری و بندر مقصد را نیز در بر می‌گیرد. در بارنامه‌های وارداتی، معمولاً بندر مقصد به صورت مشخص و دقیق قید می‌شود و تغییر آن بدون هماهنگی با شرکت کشتیرانی امکان‌پذیر نیست.

تفاوت انواع بارنامه دریایی در مواردی مانند شرایط حمل، مسئولیت‌های طرفین قرارداد و همچنین نوع کشتی حامل کالا قابل مشاهده است. انتخاب نوع مناسب بارنامه، به عوامل مختلفی از جمله نوع کالا، مسیر حمل و شرایط تجاری بستگی دارد. برخی از مهم‌ترین انواع بارنامه‌های دریایی عبارت‌اند از:

·        بارنامه On Deck

بارنامه روی عرشه (On Deck) برای کالاهایی صادر می‌شود که به جای قرارگیری در عرشه زیرین کشتی، مستقیماً روی عرشه آن بارگیری می‌شوند. این نوع بارگیری، در عین حال که هزینه کمتری دارد، ریسک آسیب دیدگی کالا را در برابر عوامل جوی مانند باران، برف و امواج افزایش می‌دهد. بنابراین، انتخاب این نوع بارنامه برای کالاهایی با مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی مناسب‌تر است.

·        بارنامه  On Board

بر خلاف بارنامه‌های نوع قبلی، بارنامه “On Board” نشان‌دهنده آن است که کالا به طور کامل در انبار کشتی بارگیری شده است. این بدان معناست که احتمال آسیب دیدن کالا در مقایسه با بارنامه‌‌ی روی عرشه، به مراتب کمتر است. تنها در شرایط اضطراری مانند وقوع طوفان‌های شدید، احتمال آسیب رسیدن به کالا وجود دارد. در واقع، بارنامه “On Board” تضمین بیشتری برای سلامت کالا در طول سفر دریایی ارائه می‌دهد.

2. بارنامه هوایی

در میان انواع مختلف بارنامه، بارنامه هوایی به دلیل سرعت بالای حمل و نقل، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این سند، علاوه بر اطلاعات معمول بارنامه‌ها، شامل جزئیات پرواز مانند شماره پرواز و تاریخ تخمین زده شده‌ی ورود نیز می‌شود. یکی از ویژگی‌های متمایز بارنامه هوایی، محدودیت زمانی برای تغییر اطلاعات آن است. برخلاف بارنامه دریایی که تا مراحل پایانی سفر امکان ویرایش دارد، بارنامه هوایی پس از فرود هواپیما در فرودگاه مقصد، قابل تغییر نیست.

3. بارنامه زمینی

بارنامه زمینی، سندی است که در حمل و نقل کالا از طریق جاده صادر می‌شود. این سند به عنوان یک قرارداد بین فرستنده کالا، شرکت حمل و نقل و گیرنده کالا عمل می‌کند. بارنامه زمینی شامل اطلاعات دقیقی از جمله مشخصات کالا، مبدا و مقصد، وزن کالا، هزینه حمل و شرایط حمل است.

این سند علاوه بر اینکه به عنوان رسید تحویل کالا محسوب می‌شود، یک مدرک حقوقی نیز به شمار می‌رود و در صورت بروز هرگونه اختلاف یا خسارت در حین حمل، به عنوان مرجع اصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این بارنامه‌ها، معمولاً مطابق با قوانین بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ایCMR) ) تنظیم می‌شوند.

4. بارنامه کامیونی

حمل‌ونقل جاده‌ای با استفاده از کامیون، روشی رایج و پرکاربرد برای جابجایی کالا در مسافت‌های مختلف است. در این نوع حمل‌ونقل، بارنامه کامیون به عنوان مدرکی معتبر، حاوی اطلاعات دقیق و جامعی در مورد محموله، مبدا و مقصد، مشخصات راننده و شرکت حمل‌ونقل است.

تعداد نسخه‌های بارنامه کامیون که در هر بار حمل صادر می‌شود، براساس قوانین و مقررات جاری و نوع محموله متفاوت است. معمولاً چندین نسخه از این سند تهیه می‌شود که هر یک وظیفه مشخصی را بر عهده دارد. نسخه‌های اصلی بارنامه توسط فرستنده، گیرنده و شرکت حمل‌ونقل امضا می‌شوند و نسخه‌های المثنی برای انجام تشریفات گمرکی و سایر مراحل اداری مورد نیاز است. سازمان راهداری نیز بر اعتبار و صدور بارنامه‌‌ها نظارت دارد.

5. بارنامه ترانزیت

بارنامه ترانزیت سندی است که برای کالاهایی صادر می‌شود که به صورت موقت از یک کشور وارد کشور دیگری می‌شوند و سپس به کشور ثالثی ارسال خواهند شد. این سند در واقع گذرنامه‌ای برای کالا محسوب می‌شود و حاوی اطلاعاتی مانند نوع کالا، مقدار آن، مبدا و مقصد نهایی، مسیر حرکت و سایر جزئیات مربوط به حمل و نقل است.

بارنامه ترانزیت نقش مهمی در تسهیل تشریفات گمرکی و اطمینان از اینکه کالاها طبق مقررات بین‌المللی جابجا می‌شوند، ایفا می‌کند. با استفاده از بارنامه ترانزیت، می‌توان کالا را از پرداخت عوارض گمرکی در کشور ترانزیت معاف کرد و فرآیند ترخیص کالا را تسریع بخشید.

6. بارنامه ترکیبی

بارنامه سراسری،  سندی است که در حمل و نقل ترکیبی کالا صادر می‌شود. این نوع حمل و نقل به این معناست که کالا از طریق چندین وسیله نقلیه مختلف مانند کشتی، کامیون، قطار و هواپیما جابه‌جا می‌شود. بارنامه ترکیبی تمامی مراحل حمل و نقل از مبدا تا مقصد را پوشش می‌دهد و مسئولیت کلی تحویل کالا به مقصد بر عهده یک نفر یا یک شرکت واحد (معمولاً فورواردر) قرار می‌گیرد.  

این سند علاوه بر اطلاعات معمول بارنامه‌ها، جزئیات مربوط به هر مرحله از حمل و نقل، از جمله نوع وسیله نقلیه، مسیر حرکت و زمان تحویل را نیز در بر می‌گیرد. بارنامه ترکیبی به عنوان یک مدرک قانونی، حقوق و تعهدات طرفین معامله را مشخص می‌کند و در صورت بروز هرگونه اختلاف، به عنوان مرجع مورد استناد قرار می‌گیرد.

7. بارنامه حمل مرکب

در تجارت بین‌المللی، برخی کالاها به دلیل ماهیت حساس یا محدودیت‌های قانونی، نیازمند توجه ویژه‌ای در فرایند حمل و نقل هستند. بارنامه حمل مرکب فیاتا، سندی است که برای چنین کالاهایی طراحی شده و اطلاعات بسیار دقیق و شفافی را در خود جای می‌دهد.

این سند برخلاف بارنامه‌های معمولی، جزئیات دقیقی از مسیر حمل، نوع وسیله نقلیه در هر مرحله و حتی مقصد نهایی هر بخش از مسیر را مشخص می‌کند. به همین دلیل، بارنامه فیاتا برای کالاهای با ارزش بالا و کالاهایی که عبور آن‌ها از مرزهای مختلف نیازمند مجوزهای خاصی است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

8. بارنامه داخلی

هنگامی که قصد ارسال کالا در داخل مرزهای کشور را داریم و نیازی به عبور از مرزهای آبی یا خاکی نیست، از بارنامه داخلی استفاده می‌شود. این سند که به منزله شناسنامه محموله است، در شش نسخه صادر می‌شود تا در اختیار فرستنده، گیرنده، راننده، سازمان راهداری، شرکت حمل‌و نقل و یک نسخه نیز برای بایگانی نگهداری شود.

در بارنامه داخلی، اطلاعات جامعی از جمله مشخصات کامل طرفین معامله (فرستنده و گیرنده)، مشخصات وسیله نقلیه، هزینه حمل، جزئیات کامل محموله (نوع کالا، وزن، حجم و…) و مسیر حمل ذکر می‌شود. این سند نه تنها به عنوان مدرکی برای اثبات ارسال کالا عمل می‌کند بلکه مبنایی برای تسویه حساب بین طرفین معامله نیز محسوب می‌شود.

9. بارنامه بین المللی

برای ارسال کالا به کشورهای دیگر، استفاده از بارنامه صادراتی الزامی است. این سند مهم که به عنوان راهنمای بین‌المللی حمل و نقل نیز شناخته می‌شود، علاوه بر حاوی بودن اطلاعات جامع کالا، باید مطابق با قوانین بین‌المللی حمل و نقل، به ویژه کنوانسیون CMR، تنظیم شود. بارنامه صادراتی به عنوان یک گذرنامه تجاری، همراه کالا در طول مسیر حمل و نقل بوده و در هنگام ورود و خروج کالا به هر کشور، توسط مقامات گمرکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهر و تاییدیه کنوانسیون CMR بر روی این سند، نشان‌دهنده رعایت تمامی استانداردهای بین‌المللی در فرایند حمل و نقل کالا است.

انتخاب بهترین بارنامه برای محموله شما

انتخاب بارنامه مناسب برای محموله شما، کلیدی برای اطمینان از ایمنی، ردیابی و حمل و نقل صحیح کالا است. نوع بارنامه به عوامل مختلفی همچون نوع کالا، مقصد، شرایط حمل و نقل و بیمه بستگی دارد. بارنامه های مختلفی مانند بارنامه دریایی، هوایی، زمینی و چند وجهی وجود دارند، که هر کدام ویژگی‌ها و شرایط خاص خود را دارند. برای انتخاب بهترین گزینه، بهتر است به دقت قوانین بارنامه حمل و نقل را مطالعه کرده و با توجه به نیازهای خاص محموله خود، انواع بارنامه‌ها را مقایسه کرده و یا از مشاوره رایگان متخصصان تاجرون بهره مند شوید.

تاجرون با سال‌ها تجربه در زمینه تجارت بین‌المللی، آماده ارائه مشاوره تخصصی به شما برای انتخاب بهترین نوع بارنامه و تضمین یک حمل و نقل موفق است.

مزایای استفاده از بارنامه‌های الکترونیکی

بارنامه‌های الکترونیکی به عنوان جایگزینی برای بارنامه‌های کاغذی، تحول بزرگی در صنعت حمل‌ونقل ایجاد کرده‌اند. این سیستم نوین، علاوه بر سرعت بخشیدن به فرآیندها، مزایای دیگری را نیز به همراه دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

• صدور سریع: مراحل صدور بارنامه به صورت آنی انجام می‌شود و نیازی به تکمیل فرم‌های کاغذی و مراحل اداری طولانی نیست.
• کاهش خطاهای انسانی: با حذف دخالت دست در فرایند صدور، احتمال بروز خطاهای تایپی و محاسباتی به حداقل می‌رسد.
• دسترسی آسان به اطلاعات: تمام اطلاعات مربوط به بارنامه به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شود و در هر زمان و مکان قابل دسترسی است.
• ردیابی دقیق محموله: با استفاده از بارنامه الکترونیکی، می‌توان موقعیت دقیق محموله را در هر لحظه ردیابی کرد.
• کاهش هزینه‌های عملیاتی صدور: با حذف هزینه‌های چاپ، ارسال و نگهداری بارنامه‌های کاغذی، هزینه صدور بارنامه کاهش می‌یابد.
• تسهیل در انجام امور گمرکی: بارنامه‌های الکترونیکی به راحتی با سیستم‌های گمرکی قابل یکپارچه‌سازی هستند و فرآیندهای گمرکی را تسهیل می‌کنند.
• ارتباطات بهتر بین طرف‌های قرارداد: با استفاده از بارنامه الکترونیکی، ارتباط بین فرستنده، گیرنده و شرکت حمل و نقل به صورت آنلاین و سریع برقرار می‌شود.

به طور خلاصه، بارنامه‌های الکترونیکی با افزایش سرعت، دقت، امنیت و کاهش هزینه‌ها، به بهبود فرایندهای حمل‌ونقل کمک شایانی می‌کنند.

اشتباهات رایج در بارنامه حمل و نقل

همان‌طور که در این مقاله گفته شد، بارنامه یکی از اسناد مهم در تجارت بین‌الملل است، که حاوی اطلاعات دقیق و کاملی در مورد کالا، فرستنده، گیرنده، مسیر حمل و شرایط حمل می‌باشد. هرگونه اشتباه در این سند می‌تواند منجر به مشکلات و تاخیرهای جدی در فرایند حمل و نقل شود. در این بخش، به بررسی برخی از اشتباهات رایج در بارنامه و همچنین مدارک مورد نیاز برای تکمیل صحیح آن خواهیم پرداخت.

 1. اشتباهات در اطلاعات کالا

• نام نادرست کالا: ذکر نام نادرست یا نامی که با کد تعرفه گمرکی مطابقت ندارد می‌تواند منجر به مشکلات گمرکی و تاخیر در ترخیص کالا شود.
• تعداد و وزن اشتباه کالا: اختلاف بین تعداد و وزن ذکر شده در بارنامه و مقدار واقعی کالا می‌تواند منجر به اختلاف با گمرک و پرداخت جریمه شود.
• شرح ناقص یا مبهم از کالا: توصیف ناکافی از کالا می‌تواند باعث سوء تفاهم در مورد نوع کالا و شرایط حمل آن شود.

    2. اشتباهات در اطلاعات فرستنده و گیرنده

• اطلاعات تماس نادرست: اشتباه در آدرس، شماره تلفن یا ایمیل فرستنده و گیرنده می‌تواند باعث عدم امکان برقراری ارتباط و تاخیر در تحویل کالا شود.
• نام قانونی نادرست شرکت‌ها: استفاده از نام اختصاری یا نامی که با مدارک ثبت شرکت مطابقت ندارد می‌تواند باعث مشکلات قانونی شود.

   3. اشتباهات در اطلاعات حمل و نقل

• مبدا و مقصد اشتباه: ذکر اشتباه مبدا یا مقصد کالا می‌تواند باعث ارسال کالا به آدرس اشتباه شود.
• شرایط حمل نادرست: انتخاب شرایط حمل نامناسب (مانند نوع بیمه، نوع حمل و نقل) می‌تواند منجر به خسارت به کالا یا افزایش هزینه‌های حمل شود.
• تاریخ‌های اشتباه: اشتباه در تاریخ صدور بارنامه، تاریخ بارگیری یا تاریخ تخلیه، می‌تواند باعث سردرگمی در مورد زمانبندی حمل شود.

    4. اشتباهات در امضاها و مهرها

• امضای افراد غیرمجاز: امضای بارنامه توسط فردی که صلاحیت قانونی برای این کار را ندارد می‌تواند باعث رد شدن بارنامه شود.
• مهر شرکت ناقص یا نامعتبر: استفاده از مهر شرکت ناقص یا مهر شرکت دیگری، می‌تواند باعث ایجاد شک و تردید در اصالت بارنامه شود.

مدارک مورد نیاز بارنامه

برای تکمیل صحیح بارنامه، به مدارک زیر نیاز است:

• فاکتور فروش
• لیست بسته‌بندی
• گواهی مبدا
• مجوزهای صادراتی و وارداتی
• بیمه نامه

نتیجه‌گیری

انواع مختلف بارنامه حمل و نقل، هرکدام با ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود، نقش مهمی در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کنند. انتخاب نوع مناسب بارنامه، به عوامل متعددی از جمله نوع کالا، مسیر حمل، شرایط تجاری و مقررات گمرکی بستگی دارد. برای انتخاب بهترین گزینه و اطمینان از انجام صحیح تشریفات گمرکی، توصیه می‌شود از مشاوره رایگان کارشناسان خبره تاجرون بهره‌مند شوید.

کارشناسان تاجرون با دانش و تجربه خود، شما را در زمینه انتخاب نوع بارنامه مناسب، تکمیل مدارک مورد نیاز و انجام سایر مراحل واردات و صادرات راهنمایی خواهند کرد. با استفاده از این خدمات، می‌توانید از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرده و فرآیند تجارت خود را به صورت روان و کارآمد پیش ببرید.

پرسش‌های متداول درباره انواع بارنامه حمل و نقل