راهنمای جامع اینکوترمز در تجارت بین الملل

در دنیای پیچیده و رقابتی تجارت بین‌الملل، انتخاب صحیح اصطلاحات تجاری بین‌المللی یا اینکوترمز، کلیدی برای موفقیت در معاملات است. اینکوترم‌ها، مجموعه‌ای از قوانین بین‌المللی هستند که وظایف، هزینه‌ها و ریسک‌های خریدار و فروشنده را در یک قرارداد خرید و فروش بین‌المللی مشخص می‌کنند. اما چگونه اینکوترمز را انتخاب کنیم؟ این پرسشی است که ذهن بسیاری از فعالان تجارت بین‌الملل را به خود مشغول کرده است. انتخاب نادرست اینکوترم می‌تواند منجر به اختلافات تجاری، تاخیر در تحویل کالا، افزایش هزینه‌ها و حتی بروز دعوای حقوقی شود. بنابراین، داشتن شناخت کامل از انواع اینکوترم و نحوه کاربرد آن‌ها، امری ضروری برای هر تجارتی است که به دنبال توسعه فعالیت‌های خود در بازارهای جهانی است.

در این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به بررسی دقیق مفاهیم پایه اینکوترم، تفاوت‌های آن‌ها و عواملی که در انتخاب مناسب آن‌ها مؤثر هستند، می‌پردازیم. با مطالعه این مقاله، می‌توانید به راحتی اینکوترم مناسب برای معاملات خود را انتخاب کرده و از بروز مشکلات و اختلافات احتمالی جلوگیری کنید.

اینکوترمز چیست؟

اینکوترمز (Incoterms) مجموعه‌ای از اصطلاحات بین‌المللی استاندارد است که برای تعریف وظایف، هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با خرید و فروش کالاهای بین‌المللی استفاده می‌شود. این اصطلاحات، که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تدوین شده‌اند، به عنوان یک زبان مشترک در تجارت جهانی عمل می‌کنند و به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا قراردادهای تجاری خود را به صورت دقیق و شفاف تنظیم کنند. تعریف اینکوترمز به معنای مشخص کردن نقطه تحویل کالا، هزینه‌های حمل و نقل، بیمه و سایر تعهدات طرفین معامله است.

تاریخچه اینکوترمز به اوایل قرن بیستم بازمی‌گردد. با افزایش پیچیدگی تجارت بین‌المللی، نیاز به یک مجموعه قوانین واحد و قابل فهم برای همه طرفین معامله احساس شد. اولین نسخه اینکوترمز در سال 1936 منتشر شد و از آن زمان تاکنون چندین بار به‌روزرسانی شده است. آخرین نسخه اینکوترمز در سال 2020 منتشر شد که تغییرات مهمی در برخی از اصطلاحات آن ایجاد شده است. با استفاده از اینکوترمز، شرکت‌ها می‌توانند از بروز اختلافات و سوء تفاهم‌ها در قراردادهای تجاری خود جلوگیری کنند و به روابط تجاری پایدارتری دست یابند.

اهمیت اینکوترمز در تجارت بین‌المللی

در دنیای پیچیده و گسترده تجارت بین‌المللی، داشتن یک زبان مشترک برای تعریف دقیق حقوق و مسئولیت‌های طرفین معامله از اهمیت بالایی برخوردار است. اینکوترمز به عنوان مجموعه ای از اصطلاحات بین‌المللی، این نقش حیاتی را ایفا می‌کند. در این بخش می‌گوییم که چرا اینکوترمز در قراردادهای بین‌المللی اهمیت دارد؟

1. تعیین دقیق مسئولیت‌ها

هر یک از اصطلاحات اینکوترمز به وضوح مشخص می‌کند که کدام یک از طرفین معامله مسئولیت‌هایی مانند حمل و نقل، بیمه، گمرک و هزینه‌های جانبی را بر عهده دارد. این امر باعث می‌شود تا هر دو طرف معامله از تعهدات خود آگاه بوده و بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای انجام معامله داشته باشند.

2. کاهش هزینه‌ها

با تعیین دقیق مسئولیت‌ها، هزینه‌های اضافی ناشی از عدم توافق بر سر شرایط فروش کاهش می‌یابد.

3. تسهیل در انجام معاملات

استفاده از اینکوترمز در قراردادهای بین‌المللی، باعث می‌شود که طرفین معامله بتوانند به سرعت و به راحتی به توافق برسند و قرارداد را منعقد کنند. این امر به ویژه در مواردی که طرفین در کشورهای مختلف قرار دارند و به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

4. تامین امنیت حقوقی

 اینکوترمز، یک زبان مشترک بین‌المللی برای تجار است و به عنوان یک مرجع قانونی در حل اختلافات تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

5. کاهش ریسک‌های تجاری

با استفاده از اصطلاحات تجاری بین‌المللی، می‌توان ریسک‌های ناشی از عدم قطعیت در خصوص مسئولیت‌ها را کاهش داد. هر یک از اصطلاحات اینکوترمز، سطح خاصی از ریسک را برای فروشنده و خریدار تعیین می‌کند. به عنوان مثال، در اصطلاحات گروه E (Ex Works)، فروشنده کمترین مسئولیت و خریدار بیشترین مسئولیت را بر عهده دارد. در مقابل، در اصطلاحات گروه D (Delivered)، فروشنده بیشترین مسئولیت و خریدار کمترین مسئولیت را بر عهده دارد.

انتخاب اصطلاح مناسب اینکوترمز، به عوامل مختلفی مانند نوع کالا، روش حمل و نقل، شرایط بازار و توافق طرفین معامله بستگی دارد. در واقع، ریسک‌ها در اینکوترمز مانند یک ترازو عمل می‌کنند که تعادل مسئولیت‌ها بین فروشنده و خریدار را مشخص می‌کند.

6. تسهیل در حمل‌ونقل بین‌المللی

یکی از مهمترین کاربردهای اینکوترمز در حمل و نقل بین‌المللی، تسهیل و روان‌سازی فرآیندهای تجاری است. این اصطلاحات بین‌المللی با تعریف دقیق مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با هر مرحله از حمل و نقل، به ایجاد یک زبان مشترک بین طرفین معامله کمک می‌کنند. با استفاده از اینکوترمز، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند به وضوح وظایف خود را مشخص کرده و از بروز اختلافات و سوءتفاهمات جلوگیری کنند. این امر منجر به کاهش هزینه‌های معاملاتی، تسریع در انجام تشریفات گمرکی و در نهایت، افزایش سرعت و امنیت حمل و نقل کالا می‌شود.

به طور کلی، اینکوترمز در قراردادهای بین‌المللی به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کاهش ریسک‌ها، افزایش شفافیت و تسهیل تجارت بین‌المللی عمل می‌کند. با استفاده صحیح از اینکوترمز، می‌توان به قراردادهای تجاری مطمئن‌تر و موفق‌تری دست یافت.

در صورت داشتن هر سوالی در زمینه اینکوترمز در تجارت بین‌المللی، می‌توانید از مشاوره رایگان کارشناسان بازرگانی تاجرون استفاده کنید.

معرفی انواع اینکوترمز

همان طور که در قسمت‌های قبل گفته شد، اینکوترمز به زبان ساده مجموعه‌ای از قوانین بین‌المللی است، که برای تعیین وظایف و مسئولیت‌های خریدار و فروشنده در قراردادهای تجاری بین‌المللی استفاده می‌شود. این اصطلاحات مشخص می‌کنند که چه کسی مسئولیت هزینه‌ها، ریسک‌ها و تشریفات گمرکی را در طول فرآیند تجارت بر عهده دارد.

 شناخت دقیق اینکوترمز برای تجار و بازرگانان بسیار مهم است، تا بتوانند قراردادهای تجاری خود را به صورت دقیق و بدون ابهام تنظیم کنند و از بروز اختلافات جلوگیری کنند. این مجموعه هر ده سال یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود و آخرین نسخه آن در سال 2020 منتشر شده است. در این بخش از مقاله، به بررسی کامل انواع اینکوترمز و تفاوت‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

اصطلاحات اینکوترمز تنوع گسترده‌ای دارند و بسته به نوع حمل و نقل، شرایط و توافقات طرفین، معانی متفاوتی پیدا می‌کنند. به طور کلی، این اصطلاحات را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

• اصطلاحات قابل کاربرد در تمامی روش‌های حمل
• اصطلاحات اختصاصی برای حمل و نقل دریایی

اصطلاحات اینکوترمز 2020 شامل 11 اصطلاح است، که به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. تحویل درب کارخانه یا انبار  E (Ex Works)

در این گروه، فروشنده کالا را در محل خود (کارخانه، انبار و…) تحویل می‌دهد و تمام هزینه‌ها و ریسک‌های بعدی بر عهده خریدار است. به‌عبارت‌دیگر، خریدار مسئول تمام مراحل حمل‌ونقل، بیمه و ترخیص کالا از مبدا تا مقصد است.

2. تحویل به حمل‌کننده  F (FCA)

 در شرایط فروش FCA، فروشنده موظف است کالای مورد معامله را در محل تعیین‌شده‌ای که معمولاً انبار یا کارخانه فروشنده است، به حمل‌کننده‌ای که توسط خریدار مشخص شده (یا خود خریدار) تحویل دهد. از لحظه تحویل کالا به حمل‌کننده، کلیه مسئولیت‌ها و هزینه‌های مربوط به حمل‌ونقل و بیمه کالا به عهده خریدار منتقل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، فروشنده پس از تحویل کالا به حمل‌کننده، از کلیه مسئولیت‌های ناشی از خسارات احتمالی کالا مبری می‌شود.

نکته مهم: هرچند ریسک‌های مربوط به کالا پس از تحویل به حمل‌کننده به خریدار منتقل می‌شود، اما فروشنده موظف است اطمینان حاصل کند که کالا در زمان تحویل در وضعیت مناسب بوده و به گونه‌ای بسته‌بندی شده باشد که در طول حمل‌ونقل آسیبی نبیند.

3. تحویل در کنار کشتی (FAS) F

وقتی از شرایط تحویل FAS صحبت می‌کنیم، یعنی فروشنده کالا را در جایی که خریدار مشخص کرده، معمولاً در کنار کشتی و روی اسکله تحویل می‌دهد. از این لحظه به بعد، تمام مسئولیت‌ها، ریسک‌ها و هزینه‌های مرتبط با کالا، از جمله بارگیری، حمل‌ونقل، انجام تشریفات گمرکی در مقصد و هرگونه خسارت احتمالی، بر عهده خریدار خواهد بود. به عبارت ساده‌تر، فروشنده فقط تا لحظه تحویل کالا در کنار کشتی مسئول است و پس از آن تمام مسئولیت‌ها به خریدار منتقل می‌شود. با این حال، فروشنده موظف است تمام تشریفات گمرکی مربوط به صادرات را در کشور مبدا انجام دهد.

4. تحویل بر روی عرشه کشتی F (FOB)

در شرایط FOB، فروشنده علاوه بر انجام تشریفات گمرکی صادرات، مسئولیت تحویل کالا را تا روی عرشه کشتی مشخص شده توسط خریدار بر عهده دارد. به محض اینکه کالا از نرده کشتی عبور کرد، تمام مسئولیت‌ها، ریسک‌ها و هزینه‌های مرتبط با حمل‌ونقل، بیمه، تخلیه کالا در مقصد، انجام تشریفات گمرکی در کشور مقصد و هرگونه خسارت احتمالی، به عهده خریدار منتقل می‌شود. به عبارت دیگر، فروشنده فقط تا لحظه عبور کالا از نرده کشتی مسئول است و پس از آن تمام مسئولیت‌ها به خریدار واگذار می‌شود.

5. تحویل با پرداخت هزینه حمل (CPT) C  

 در این شرایط، فروشنده کالا را تا گمرک مقصد مشخص شده توسط خریدار می‌رساند و تمام هزینه‌ها و مسئولیت‌های مربوط به حمل و نقل تا این مرحله بر عهده اوست. به محض تحویل کالا در گمرک، مسئولیت‌ها و هزینه‌های گمرکی و ترخیص کالا به عهده خریدار منتقل می‌شود.

6. تحویل با پرداخت هزینه حمل و بیمه(CIP) C

 این شرایط مشابه CPT است، با این تفاوت که فروشنده علاوه بر حمل کالا تا گمرک، مسئولیت بیمه کردن کالا را نیز بر عهده دارد. به این ترتیب، در صورت بروز هرگونه خسارت در طول حمل و نقل، بیمه هزینه‌های آن را پرداخت می‌کند. اما همچنان، مسئولیت‌های گمرکی و ترخیص کالا پس از تحویل در گمرک به عهده خریدار خواهد بود.

7. هزینه و کرایه حمل دریایی (CFR) C

 در این شرایط، فروشنده موظف است هزینه حمل کالا تا بندر مقصد را پرداخت کند. به عبارت دیگر، هزینه‌های مربوط به بارگیری، حمل‌ونقل دریایی و هزینه‌های گمرکی در کشور مبدا بر عهده فروشنده خواهد بود. اما نکته مهم اینجاست که مسئولیت حفظ و نگهداری کالا پس از بارگیری بر عهده خریدار است و هرگونه خسارت احتمالی در طول مسیر حمل‌ونقل یا در بندر مقصد به حساب خریدار خواهد بود. به عبارت ساده‌تر، فروشنده کالا را تا بندر مقصد می‌رساند و پس از آن، ریسک‌های مربوط به کالا به عهده خریدار منتقل می‌شود.

8. هزینه، بیمه و کرایه حمل دریایی (CIF) C

 این شرایط مشابه CFR است با این تفاوت که در CIF، فروشنده علاوه بر پرداخت هزینه‌های حمل، موظف است بیمه کالا را نیز تا بندر مقصد تهیه کند. به این ترتیب، اگر در طول مسیر حمل‌ونقل به کالا آسیبی برسد، بیمه خسارت را پرداخت خواهد کرد و خریدار از این بابت خیالش راحت خواهد بود. با این حال، همانند CFR، پس از تحویل کالا در بندر مقصد، مسئولیت‌های فروشنده پایان می‌یابد و ریسک‌های مربوط به کالا به عهده خریدار خواهد بود.

9. تحویل در محل تخلیه شده (DPU) D

این شرط تجاری جدید، در نسخه 2020 اینکوترمز معرفی شده است. در این شرایط، فروشنده موظف است کالا را در محل مشخص شده‌ای مانند بندر یا فرودگاه تخلیه کرده، تشریفات گمرکی را انجام دهد و سپس آن را به خریدار تحویل دهد. از این لحظه، تمامی ریسک‌ها، هزینه‌ها و مسئولیت‌های مربوط به کالا به عهده خریدار خواهد بود. نکته کلیدی این است که محل تخلیه کالا، همان مقصد نهایی محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، فروشنده باید کالا را تا درب انبار خریدار یا هر مکان مشخص شده دیگری برساند.

تمامی هزینه‌ها تا مرحله تحویل در محل تخلیه شده، از جمله:

• حمل و نقل کالا تا مقصد
• انجام تشریفات گمرکی در مبدا و مقصد
• پرداخت عوارض و حقوق گمرکی
• اخذ مجوزهای لازم برای صادرات و واردات

بر عهده فروشنده خواهد بود. با این حال، در صورت بروز هرگونه خسارت به کالا پس از تخلیه، مسئولیت آن با خریدار است.

10.  تحویل در محل مقرر شده (DAP) D

این شرط تجاری نیز مشابه DPU است، با این تفاوت که محل تخلیه کالا لزوماً همان مقصد نهایی نیست. به عنوان مثال، فروشنده ممکن است کالا را در انبار گمرک مقصد تحویل دهد و هزینه‌های حمل و نقل داخلی از گمرک تا محل کارخانه خریدار بر عهده خریدار باشد.

11. تحویل در مقصد با کلیه هزینه‌ها (DDP) D

در این شرایط فروش، فروشنده متعهد می‌شود کالا را در محل مشخص شده توسط خریدار در کشور مقصد تحویل دهد. تمامی هزینه‌ها از جمله بارگیری، تشریفات گمرکی مبدا، حمل و نقل بین‌المللی، تشریفات گمرکی مقصد، اخذ مجوزهای وارداتی و پرداخت کلیه عوارض و مالیات‌های گمرکی به عهده فروشنده است. فروشنده مسئولیت ترخیص کالا و تحویل آن به خریدار در محل تعیین شده را بر عهده دارد.

 با این حال، هزینه‌ها و مسئولیت‌های مربوط به تخلیه کالا در مقصد بر عهده خریدار خواهد بود. در این شرایط، فروشنده حداکثر مسئولیت را پذیرفته و کلیه ریسک‌های مربوط به حمل و نقل و ترخیص کالا تا لحظه تحویل نهایی به خریدار بر عهده وی خواهد بود.

خلاصه‌ای ‌از این 4 گروه را در جدول زیر آورده‌ایم.

قوانین اینکوترمز

اینکوترمز، مجموعه‌ای از قوانین و اصطلاحات بین‌المللی است، که برای شفاف‌سازی تعهدات و مسئولیت‌های طرفین معامله در تجارت جهانی طراحی شده است. این قوانین ۱۱ شرط اصلی و تعدادی شرط فرعی را در بر می‌گیرند که با هدف کاهش اختلافات و برداشت‌های متفاوت بین خریداران و فروشندگان تدوین شده‌اند.

یکی از مهم‌ترین مزایای مقررات اینکوترمز، ارائه پاسخ‌های دقیق و روشن به طیف گسترده‌ای از پرسش‌های رایج در حوزه تجارت بین‌الملل است. از جمله این پرسش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مسئولیت هر یک از طرفین معامله در مراحل مختلف حمل و نقل: کدام طرف مسئولیت بارگیری، بیمه، ترخیص گمرکی و سایر هزینه‌های مرتبط را بر عهده دارد؟
• نقطه تحویل کالا: دقیقاً در کدام نقطه از فرآیند حمل و نقل، مسئولیت کالا از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود؟
• شرایط پرداخت: چه زمانی و به چه روشی باید هزینه کالا پرداخت شود؟
• مدت زمان تحویل: چه مدت زمانی برای رسیدن کالا به مقصد پیش‌بینی می‌شود؟
• ریسک‌های احتمالی در طول حمل و نقل: کدام طرف مسئولیت خسارات احتمالی در طول حمل و نقل را بر عهده دارد؟

با استفاده از قوانین اینکوترمز، طرفین معامله می‌توانند با اطمینان بیشتری قراردادهای تجاری خود را تنظیم کنند و از بروز اختلافات و مشکلات بعدی جلوگیری نمایند. این قوانین به عنوان یک زبان مشترک بین تاجران مختلف عمل کرده و به ایجاد روابط تجاری پایدار و موفق کمک می‌نماید.

قوانین اینکوترمز، اگرچه ابزاری جامع برای تنظیم روابط تجاری بین‌المللی هستند، اما محدودیت‌هایی نیز دارند. این قوانین تنها به جنبه‌های تجاری حمل و نقل می‌پردازند و به موضوعات حقوقی و قراردادی بین طرفین معامله ورود نمی‌کنند. همچنین، اینکوترمز برای همه انواع معاملات مناسب نیست و ممکن است برای برخی از معاملات خاص نیاز به توافقات اضافی باشد. 

به طور خلاصه، اینکوترمز به عنوان یک چارچوب قانونی، به طرفین معامله کمک می‌کند تا تعهدات خود را به طور دقیق مشخص کنند و از بروز اختلافات در خصوص شرایط تحویل کالا جلوگیری نمایند. با این حال، برای پوشش سایر جوانب قرارداد تجاری، همچنان نیاز به توافقات جداگانه بین طرفین است.

نکات کلیدی در استفاده از اینکوترمز

استفاده صحیح از اینکوترمز در قراردادهای تجاری بین‌المللی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می‌تواند از بروز اختلافات و مشکلات بعدی جلوگیری کند. در ادامه به برخی از نکات کلیدی در استفاده از اینکوترمز اشاره می‌کنیم:

• انتخاب صحیح اینکوترم: انتخاب اینکوترم مناسب برای هر معامله بسیار مهم است. زیرا اینکوترم انتخاب شده، به طور دقیق مشخص می‌کند که کدام یک از طرفین معامله مسئولیت حمل و نقل کالا، ترخیص گمرکی، بیمه و سایر هزینه‌ها را بر عهده دارد.
• نسخه معتبر اینکوترمز: همیشه از آخرین نسخه معتبر اینکوترمز استفاده کنید. زیرا قوانین اینکوترمز به طور دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شوند و ممکن است تغییراتی در مفاد آن‌ها ایجاد شود.
• تفسیر دقیق اینکوترمز: مفاد هر اینکوترم باید به دقت مطالعه و تفسیر شود. زیرا هر کلمه و عبارت در اینکوترمز دارای معنای خاصی است و می‌تواند بر تعهدات طرفین معامله تأثیرگذار باشد.
• توافق صریح طرفین: هر دو طرف معامله باید صریحاً در قرارداد خود به اینکوترم انتخاب شده اشاره کنند. همچنین، هرگونه توافق اضافی یا تغییری که در مورد اینکوترمز انجام می‌شود، باید به صورت کتبی در قرارداد قید شود.
• مشاوره با متخصص: در صورت وجود هرگونه ابهام یا سوال در مورد اینکوترمز، بهتر است از مشاوره رایگان متخصصان بازرگانی تاجرون استفاده کنید.

سخن آخر

برای هر تاجر حرفه‌ای، تسلط بر زبان مشترک تجارت جهانی، یعنی اصطلاحات و قوانین بین‌المللی، امری ضروری است. اینکوترمز، به عنوان زبان مشترک تجارت بین‌الملل، مجموعه‌ای از قوانین و اصطلاحات از پیش تعریف شده است، که مبنای قراردادهای تجاری بین‌المللی را تشکیل می‌دهند.

این قوانین که هر چند سال یک‌بار به‌روزرسانی می‌شوند، با هدف تسهیل و شفاف‌سازی روابط تجاری بین‌المللی تدوین شده‌اند. شناخت دقیق اینکوترمز و سایر اصطلاحات رایج در تجارت جهانی، به شما کمک می‌کند تا در مذاکرات تجاری موفق‌تر عمل کنید، ریسک‌های احتمالی را کاهش دهید و در نهایت، به سودآوری بیشتری دست پیدا کنید.

در این مقاله، تلاش کرده‌ایم تا پرکاربردترین اصطلاحات تجاری بین‌المللی را به همراه توضیحات کامل و مقایسه‌ای در اختیار شما قرار دهیم. با مطالعه این مقاله، می‌توانید درک عمیق‌تری از مفاهیم کلیدی تجارت بین‌الملل پیدا کنید و به یک تصمیم‌گیرنده آگاه‌تر در زمینه فعالیت‌های تجاری خود تبدیل شوید.

برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی در زمینه تجارت بین‌الملل، می‌توانید از خدمات مشاوره رایگان کارشناسان بازرگانی تاجرون بهره‌مند شوید.

سوالات متداول